Naar een leven met minder stress en geldzorgen

Samen toewerken naar een toekomst waarin geldzorgen geen rol spelen of flink afnemen. Met het project Schouders onder Stress (SOS) ondersteunen de gemeente Dordrecht, de Sociale Dienst Drechtsteden en MEEVivenz alleenstaande ouders en hun kinderen op weg naar een betere toekomst.

SOS ondersteunt eenoudergezinnen in de bijstand bij sociale en financiële vraagstukken. Met als einddoel economische onafhankelijkheid, vertelt Annemieke van der Pol, projectleider Schulden & Armoede van de gemeente Dordrecht en tevens van Schouders onder Stress. Zij heeft een achtergrond in maatschappelijk werk en is stafmedewerker, trainer en coach bij MEEVivenz.

Hersenwetenschappen

SOS is een innovatieve vorm van hulp en begeleiding, gebaseerd op inzichten uit de hersenwetenschappen. “Stress-sensitieve dienstverlening noemen wij deze begeleidingsvorm, die leunt op de schaarste-theorie”, licht Annemieke toe. Chronische stress heeft een sterk negatieve invloed op de wijze waarop mensen denken en handelen: “Geldzorgen nemen bezit van het denken. Mensen krijgen een soort kortsluiting in hun hersenen en lijden aan tunnelvisie. Ze zijn doorlopend bezig met crisismanagement en leven bij de dag. Onder invloed van chronische stress nemen ze vaak onverstandige beslissingen.” Iets wat veel professionals in de uitvoering van het sociaal domein herkennen, aldus Annemieke: “Geen geld voor huur of dagelijkse boodschappen, maar wel een enorme flatscreentelevisie in de huiskamer.”

Stressfactoren wegnemen

Door stressfactoren zoveel mogelijk weg te nemen, poogt SOS gezinnen zo te ondersteunen dat ze op den duur financieel zelfredzaam worden. Niet alleen ouders, maar hele gezinnen lijden onder schulden en langdurige stress. Annemieke: “Hun emoties worden anders gereguleerd. De sfeer in huis is soms ruzieachtig. Ouders hebben weinig aandacht voor hun kinderen. Andersom voelen die zich vaak niet gehoord en gezien. Ze zien dat ze niet dezelfde spullen krijgen als leeftijdgenoten. Uit schuldgevoel koopt een moeder dan bijvoorbeeld de dure sneakers waar het kind om zeurt. Vervolgens kan de huur niet meer betaald worden. Het probleem wordt zo steeds groter.”

In Dordrecht lopen zo’n 9.600 huishoudens concreet risico op (problematische) schulden en circa 4.500 huishoudens leven al in armoede. “En dit zijn nog maar cijfers van vóór de coronacrisis, die kwetsbare gezinnen hard raakt”, vult Annemieke aan. De populatie telt relatief veel alleenstaande oudergezinnen. “In vrijwel al die gezinnen speelt stress een rol. Deze doelgroep is bovendien moeilijk te bereiken”, is Annemiekes ervaring. SOS zet daarom een outreachende manier van werken in, door actief op zoek te gaan naar gezinnen met beschreven problematiek en op een laagdrempelige wijze contact te leggen. Geïnteresseerden krijgen via het SOS-projectteam, bestaand uit mensen van het sociaal wijkteam en de Sociale Dienst, een ondersteuningsaanbod.

Samenwerking en zelfsturing

Samenwerking tussen cliënt en professional, intrinsieke motivatie aanspreken en sturen op zelfsturing zijn sleutelwoorden bij stress-sensitieve dienstverlening. Met de cliënt wordt een trajectdoel vastgesteld en een stapsgewijs plan van aanpak op verschillende levensdomeinen uitgewerkt: de ‘Dordtse Brug naar Zelfredzaamheid’. Is een SOS-traject eenmaal gestart, dan evalueren cliënt en projectmedewerker regelmatig de resultaten van ondernomen acties en in hoeverre gestelde doelen zijn behaald. De laatste stap van de gefaseerde aanpak is een vorm van nazorg. De cliënt voert het ‘Plan voor mijn zelfstandige toekomst’ uit en kan bij problemen weer aankloppen bij de professional van SOS.

Eigen normen en waarden

Belangrijk bij het coachen van de ouders die meedoen aan een SOS-traject is, dat de professionals het traditionele normen- en waardenkader even on hold zetten. Geen opgetrokken wenkbrauwen dus: “We bejegenen de cliënt op basis van gelijkwaardigheid, laten merken dat we haar of hem begrijpen en zetten motiverende, niet-oordelende gesprekstechnieken in.” De begeleiding moet eraan bijdragen dat mensen doelgerichter handelen. “En wat we natuurlijk hopen is dat de deelnemers meer grip krijgen op hun financiële situatie en hun talenten kunnen ontplooien. Met als het ultieme doel: schuldenvrij zijn, betaald werk en goed kunnen omgaan met inkomsten en uitgaven.”

Wat de stress-sensitieve dienstverlening van het SOS-project verder kenmerkt is dat niet alleen gestreefd wordt naar een redelijk inkomen, maar dat ook andere persoonlijke doelen van de cliënt wordt nagestreefd, bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en gezondheid. Deelnemers formuleren hun eigen prioriteiten. “Als iemand zegt dat relatieproblemen bovenaan staan, gaat zij niet eerst werken aan hun schuldenprobleem. We kijken welke hulpverlening passend is bij de hulpvraag en hebben medewerkers die goed kunnen ondersteunen bij relatieproblemen.”

Lange termijnstrategieën

Als het goed is beschikken de deelnemers aan SOS na verloop van tijd over de vaardigheden die nodig zijn voor duurzame economische zelfredzaamheid. “In Dordrecht zijn we gestart in 2019 en we hebben nu circa 50 gezinnen, met allerlei achtergronden”, aldus Annemieke. Nu (gesubsidieerde) kinderopvang deel uitmaakt van het lokale actieprogramma tegen armoede, heeft ze opdracht gekregen stress-sensitieve dienstverlening uit te breiden naar werkende alleenstaande ouders met een laag inkomen, bijvoorbeeld als die gezinnen als gevolg van de coronacrisis in de problemen komen.

Annemieke is trots dat een aantal moeders na het doorlopen van een traject optreedt als ambassadeur van het project. “Zij zijn financieel stabiel en weten wat stress met een mens doet. Voor hen is het makkelijker alleenstaande ouders die in armoede leven aan te spreken. Zo vervullen ze een brugfunctie tussen de doelgroep en de medewerkers van SOS. Ze zijn voor ons zeer waardevol.”